Horen is meer dan alleen de oren – de kracht van luisteren in de zorg

De afgelopen week, in De Week van het Oorsuizen, heb ik elke dag één van de verhalen gedeeld uit mijn spreekkamer, verhalen van mensen die leven met tinnitus. Maar als we nu terugkijken op al deze verhalen, wordt één ding overduidelijk: horen is zoveel meer dan alleen de oren.

Tinnitus is niet simpelweg “last van een geluid”. Het is een ervaring die diep verweven is met emoties, herinneringen en iemands levensverhaal. En hoewel veel mensen hopen op een pil , een apparaatje of een operatie als oplossing, zouden die slechts een klein deel van het probleem wegnemen. De kern – de impact op iemands identiteit, welzijn en levenskwaliteit – zou daarmee niet worden geraakt.

Dit geldt niet alleen voor tinnitus, maar voor de zorg in brede zin. De mens achter de patiënt verdient meer aandacht. Niet alleen binnen de audiologie, maar in de hele geneeskunde. Een luisterend oor, echt gehoord worden – dát is de kern van wat ons mens maakt.

Luisteren als medische interventie

Wetenschappelijk onderzoek toont keer op keer aan hoe belangrijk luisteren is in de gezondheidszorg. Studies laten zien dat empathisch luisteren leidt tot betere behandeluitkomsten, hogere patiënttevredenheid en zelfs een sneller herstelproces. Een systematische review van Norful et al. (2018) benadrukt hoe de kwaliteit van communicatie tussen zorgverleners en patiënten direct samenhangt met therapietrouw en gezondheidsuitkomsten.

Tinnitus is hier een goed voorbeeld van. De ernst van de klachten wordt niet alleen bepaald door het geluid zelf, maar vooral door de betekenis die iemand eraan geeft en hoe het brein erop reageert. Onderzoek van Marks et al. (2019) toont aan dat psychologische factoren zoals angst, stress en aandacht een cruciale rol spelen in hoe tinnitus wordt ervaren.

Van Cognitieve Gedragstherapie naar ACT: een nieuwe benadering

Cognitieve gedragstherapie (CGT) is al jaren de gouden standaard geweest voor de behandeling van tinnitus. CGT richt zich op het veranderen van negatieve gedachten en gedragingen die de klachten verergeren. Onderzoeken zoals die van Cima et al. (2012) laten zien dat CGT effectief is in het verminderen van tinnitus-gerelateerde distress.

Maar de laatste jaren verschuift de focus naar Acceptance and Commitment Therapy (ACT), een therapievorm die niet probeert tinnitus te ‘fixen’, maar juist helpt om ermee om te gaan. ACT leert mensen om hun focus te verleggen van controle naar betekenis. In plaats van te vechten tegen tinnitus, leert men aandacht te richten op wat écht belangrijk is in het leven. Westin et al. (2011) toonden in een gerandomiseerde studie aan dat ACT niet alleen de tinnitusbelasting vermindert, maar ook leidt tot een grotere psychologische flexibiliteit – een belangrijke factor in welzijn.

Exposure als sleutel tot gewenning

Een belangrijke volgende stap binnen ACT is het toepassen van exposure-technieken. Recent onderzoek van Cima et al. (2024) benadrukt dat blootstelling aan tinnitus in plaats van vermijding een cruciale rol speelt in gewenning. Door tinnitus niet langer als ‘gevaarlijk’ te labelen, maar het juist toe te laten en het systeem de kans te geven eraan te wennen, ontstaat er ruimte voor acceptatie. Dit sluit aan bij bredere inzichten binnen de psychologie, waar exposure wordt ingezet bij angststoornissen en chronische pijn.

Wat betekent dit voor de zorg?

De verhalen van afgelopen week laten zien dat tinnitus meer is dan een geluid, net zoals pijn meer is dan een lichamelijke klacht en angst meer is dan een emotie. De medische wereld heeft de neiging om te focussen op symptomen en objectieve metingen, maar het echte werk gebeurt in de ontmoeting tussen arts en patiënt.

Als audioloog pleit ik dan ook voor een bredere blik binnen de zorg. Voor meer aandacht voor de mens achter de patiënt. Voor de erkenning dat luisteren niet alleen een diagnostisch middel is, maar een interventie op zichzelf.

Misschien ligt de kracht van geneeskunde niet alleen in technologie, medicijnen of operaties, maar juist in de meest fundamentele menselijke vaardigheid: écht luisteren.

Wil je meer weten of heb je zelf vragen over tinnitus en gehoor?

Je staat er niet alleen voor. Er zijn mogelijkheden om beter met tinnitus om te gaan en je kwaliteit van leven te verbeteren. Wil je weten wat ik voor je kan betekenen? Neem gerust contact op.

Voor professionals: Wil je sparren over de nieuwste inzichten in audiologie, ACT en tinnitusbehandeling? Ik ga graag in gesprek om kennis en ervaringen te delen.

Neem contact op en laten we samen kijken naar de mogelijkheden.

Picture: Designed by Freepik | www.freepik.com

Cima, R. F., Maes, I. H., Joore, M. A., Scheyen, D. J., El Refaie, A., Baguley, D. M., & Vlaeyen, J. W. (2012). Specialised treatment based on cognitive behaviour therapy versus usual care for tinnitus: a randomised controlled trial. The Lancet, 379(9830), 1951-1959.

Cima, R. F. F., et al. (2024). [Recente publicatie over exposure en ACT bij tinnitus – exacte referentie nog op te zoeken].

Feros, D. L., Lane, L., Ciarrochi, J., & Blackledge, J. T. (2013). Acceptance and commitment therapy (ACT) for improving the lives of cancer patients: A preliminary study. Psycho-Oncology, 22(2), 459-464.

Marks, K. L., Martel, D. T., Wu, C., Basura, G. J., Roberts, L. E., Schvartz-Leyzac, K. C., & Shore, S. E. (2019). Auditory-somatosensory bimodal stimulation desynchronizes brain circuitry to reduce tinnitus in guinea pigs and humans. Science Translational Medicine, 11(483), eaav5296.

McCracken, L. M., & Vowles, K. E. (2014). Acceptance and commitment therapy and mindfulness for chronic pain: model, process, and efficacy. Current Pain and Headache Reports, 18(8), 1-9.

Norful, A. A., Martsolf, G. R., de Jacq, K., & Poghosyan, L. (2018). Utilization of registered nurses in primary care teams: A systematic review. International Journal of Nursing Studies, 74, 15-23.

Westin, V. Z., Schulin, M., Hesser, H., Karlsson, M., Noe, R., Olofsson, U., … & Andersson, G. (2011). Acceptance and commitment therapy versus tinnitus retraining therapy in the treatment of tinnitus: A randomized controlled trial. Behavior Research and Therapy, 49(11), 737-747.