Tinnitus – een constant, vaak indringend geluid dat door de patiënt wordt waargenomen zonder externe bron – is een van de meest uitdagende klachten in de audiologie.
Met meer dan 25 jaar ervaring in dit fascinerende vakgebied is het mijn missie om niet alleen gehoorproblemen te behandelen, maar ook het menselijk lichaam en brein in hun volledigheid te begrijpen.
Bij tinnitus gaat het namelijk niet om één geïsoleerd probleem, maar om een complex samenspel van lichamelijke, cognitieve en emotionele factoren. Het is van cruciaal belang om deze complexiteit te erkennen en te omarmen, zonder de illusie te wekken van een snelle oplossing.
Mijn motto is dan ook: “Horen is meer dan enkel de oren.”
Het lichaam als startpunt
De eerste pijler bij tinnitusbehandeling is het lichaam zelf. Lichamelijke oorzaken kunnen de basis leggen voor het waarnemen van een tinnitus. Denk hierbij aan:
Klikken van spiertjes in of rondom het oor.
Bloedruis van een ader dicht bij het oor.
Een oorprop, verkoudheid of nek- en schouderklachten.
In sommige gevallen is de tinnitus dus objectief, zoals bij spiertrekkingen of vasculaire oorzaken. Dit betekent dat vooraf een grondige medische evaluatie essentieel is.
Als er bijvoorbeeld sprake is van spanning in de nek of kaak, of een oorprop die tinnitus veroorzaakt, is het van belang dat een specialist dit onderzoekt en waar mogelijk oplost. Maar deze directe aanpak alleen is vaak niet voldoende. Het is even belangrijk om patiënten inzicht te geven in het grotere geheel: hoe al die andere factoren, zoals stress en gedachten, bijdragen aan hun ervaring van tinnitus.
Het gaat niet alleen om het aanpakken van een fysieke trigger, maar vooral om te laten zien hoe complex en veelzijdig ons horen is. Dit bredere inzicht kan patiënten helpen te begrijpen dat tinnitus meer is dan een geïsoleerd probleem en dat de oplossing daarom ook een bredere aanpak vereist.
De kracht van kennis en perceptie
De tweede pijler betreft informatie en interpretatie. Hoe iemand denkt over tinnitus speelt een cruciale rol in hoe de klacht wordt ervaren. Gedachten als “dit hoort er niet te zijn” of “het wordt alleen maar erger” versterken de klacht. Dit sluit aan bij het vrees-vermijdingsmodel van Vlaeyen en Cima, dat beschrijft hoe negatieve interpretaties van lichamelijke sensaties kunnen leiden tot angst en vermijding, wat de klachten verder verergert.
Het huidige aanbod van apps en zelfhulpboeken richt zich vaak op het elimineren van tinnitus. Dit wekt de verkeerde verwachting dat tinnitus ‘aangepakt’ of zelfs ‘genezen’ kan worden, terwijl de werkelijkheid veel complexer is.
De kern is om mensen te leren hun relatie met tinnitus te veranderen, in plaats van te proberen het geluid te bestrijden. Acceptance and Commitment Therapy (ACT) en cognitieve gedragstherapie (CGT) bieden hier handvatten door te focussen op het accepteren van het geluid, het veranderen van disfunctionele gedachten en het richten van energie op waardevolle levensdoelen. Studies tonen aan dat ACT en CGT effectief zijn in het verminderen van tinnitus-gerelateerde stress en het verbeteren van de levenskwaliteit (Hesser et al., 2015; Cima et al., 2014).
Het levensglas en balans
De derde en misschien wel belangrijkste pijler is het vinden van balans in het leven. De metafoor van het glas is hier treffend: wanneer stress, zorgen en spanningen het glas vullen, kan tinnitus de laatste druppel zijn die dan dat glas, of de spreekwoordelijke emmer doet overlopen. Het geluid wordt dan een symbool voor een breder onderliggend probleem van overbelasting.
In deze context is het cruciaal om niet alleen op tinnitus te focussen, maar op het hele systeem. Hoe zit iemand in zijn vel? Wat zijn de stressoren in iemands leven? Welke rol speelt slaap, beweging en ontspanning?
Als professionals is het onze taak om al deze factoren in kaart te brengen. Het is belangrijk om patiënten te begeleiden in het herkennen van de verschillende ‘knoppen’ waaraan gedraaid kan worden. De directe oorzaken, zoals een oorprop of kaakspanning, kunnen worden aangepakt, maar tegelijkertijd moeten we patiënten inzicht geven in het grotere geheel. Door hen bewust te maken van de rol van stress, gedachten en balans in hun leven, helpen we hen om niet alleen hun tinnitus te begrijpen, maar ook de complexiteit van hun gehoorsysteem en hoe dit verweven is met hun algehele welzijn.
Grip op de klacht, niet op de tinnitus
Bij tinnitus draait het dus niet om grip te krijgen op het geluid zelf, maar om grip te krijgen op de klacht in zijn geheel. Dit onderscheid is essentieel om patiënten te helpen de machteloosheid te doorbreken die vaak gepaard gaat met tinnitus. Machteloosheid ontstaat wanneer mensen het gevoel hebben geen controle te hebben over hun situatie. Dit gevoel kan versterkt worden door de voortdurende focus op het geluid en de zoektocht naar een oplossing die wellicht niet bestaat.
ACT en CGT helpen mensen om deze machteloosheid te vervangen door regie en veerkracht. Door zich te richten op wat wél binnen hun invloed ligt – zoals hoe ze omgaan met gedachten, emoties en stressoren – ontstaat er ruimte voor herstel. Het doel is niet om de tinnitus te elimineren, maar om patiënten te leren hoe ze hun leven opnieuw kunnen inrichten, ondanks het geluid. Hierdoor verschuift de focus van de tinnitus naar het vinden van balans en betekenis, wat op zijn beurt de ervaren last van tinnitus aanzienlijk vermindert.
Regionale samenwerking: de sleutel tot succes
Een holistische aanpak vraagt om samenwerking tussen disciplines. In ons audiologisch centrum werken we samen met onder andere:
Audiciens: om gehoorverlies en bijbehorende problemen aan te pakken.
Huisartsen en KNO-artsen: voor medische diagnostiek en verwijzingen.
Fysiotherapeuten en manueel therapeuten: voor lichamelijke oorzaken zoals nek- en kaakklachten.
Psychiaters, psychologen en ACT-trainers: om het mentale aspect van tinnitus te behandelen.
Vaktherapeuten Dans & Beweging: om het lichaam als instrument te gebruiken. Ademhalingstechnieken en lichaamsbewustzijn helpen patiënten om uit de vicieuze cirkel van stress en tinnitus te stappen.
Deze multidisciplinaire aanpak zorgt ervoor dat we niet alleen de symptomen behandelen, maar de diepere oorzaken en triggers aanpakken.
Conclusie: de kracht van een geïntegreerde aanpak
Tinnitus is geen geïsoleerd probleem, maar een samenspel van lichamelijke, cognitieve en emotionele factoren. Een quick fix bestaat niet – wat wel werkt, is een grondige, wetenschappelijk onderbouwde en multidisciplinaire benadering. Het doel is niet om tinnitus te elimineren, maar om mensen te leren ermee om te gaan en balans in hun leven te hervinden.
Door samen te werken met huisartsen, audiciens, fysiotherapeuten en psychologen creëren we een netwerk dat mensen met tinnitus écht verder helpt. Dit vraagt tijd, geduld en expertise, maar levert uiteindelijk de meest duurzame resultaten.
Baguley, D. M., & McFerran, D. J. (2011). Tinnitus: A multidisciplinary approach. Wiley-Blackwell
Cima, R. F. F., Maes, I. H. L., Joore, M. A., et al. (2014). Specialised treatment based on cognitive behaviour therapy versus usual care for tinnitus: a randomised controlled trial. The Lancet, 379(9830), 1951–1959
Hesser, H., Gustafsson, T., Lunden, C., et al. (2015). A randomized controlled trial of Internet-delivered ACT for tinnitus distress. Behavior Therapy, 46(5), 661–675.
Vlaeyen, J. W. S., & Linton, S. J. (2000). Fear-avoidance and its consequences in chronic musculoskeletal pain: a state of the art. Pain, 85(3), 317–332.
Picture: Designed by Freepik | www.freepik.com
Comments