In de serie van “De kracht zit in de mens zelf”.
Dit is het verhaal van een volwassen man, een trotse vader die anderhalf jaar geleden met zijn gezin vanuit Syrië naar Nederland is gevlucht. Ze hebben inmiddels een verblijfsstatus en terugkeren naar hun geboorteland is uitgesloten. Waarom? Dat verhaal is te pijnlijk om in woorden te vangen. Er zijn geen woorden die het verdriet en verlies kunnen beschrijven.
Waar het mij echter om gaat, is het volgende. Ik ontmoette deze man eerst samen met zijn vrouw. Een krachtige vrouw, gehuld in een hoofddoek, maar het is haar uitstraling die de echte kracht toont—haar houding, haar ogen, haar hele wezen. Omdat haar man geen woord Nederlands spreekt, neemt zij het woord voor hem, vol liefde en respect. Prachtig om te zien.
Zij spreekt gebrekkig Nederlands, hij helemaal niet. Het plan is dat ik via haar mobiele telefoon hun zoon bel, die beter Nederlands spreekt en zo als tolk kan optreden. Een professionele tolk wordt immers niet meer vergoed, dus moeten we het op deze manier doen. Maar het gesprek dat ik gepland had, zou minstens een uur duren. Ik gebruik altijd afbeeldingen en tekeningen om tinnitus uit te leggen, en dat vraagt om tijd en zorgvuldigheid. Mijn voorstel: een nieuwe afspraak maken waarin de zoon persoonlijk aanwezig is, zodat we het gesprek op het audiologisch centrum kunnen voeren.
Het is vlak voor de zomervakantie, en mijn spreekuur zit de komende weken vol. Om dit gezin toch eerder te zien, maak ik een afspraak op de eerstvolgende maandag na werktijd. Zo kan ik de tijd nemen die nodig is, anders heeft het geen zin. We maken de afspraak en de maandag erop zijn ze er, dit keer met hun zoon.
Hun zoon woont nu bijna drie jaar in Nederland en spreekt uitstekend Nederlands en Engels. Een moderne jongen van rond de twintig, die nu al volwassen verantwoordelijkheden draagt omdat hij de taal spreekt die zijn ouders niet machtig zijn. In het land der blinden is één oog koning.
Het gesprek verloopt beter. De vader, die de vorige keer geen woord zei, vertelt nu via zijn zoon zijn verhaal, als een waterval. Hij vertelt hoe hij vreselijke dingen heeft meegemaakt, zijn oren ernstig ontstoken raakten en hij door de oorlog geen toegang had tot goede medische zorg. Nu kampt hij met ernstig gehoorverlies en die ondraaglijke pieptoon in beide oren: tinnitus.
Ik leg hem alles uit, van de oorschelp tot aan de auditieve cortex. Dankzij zijn zoon begrijpt hij mijn uitleg volledig. Ik vertel over het gehoorverlies, de impact van stress en spanning, de invloed van zijn nieuwe leven in Nederland, het onbegrip en de onzekerheid die dat met zich meebrengt. Het geheel, en hoe dat tinnitus kan versterken. We leggen de basis voor het vervolgtraject in de tinnitusbehandeling.
Dan ontstaat er een mooi gesprek over taal. Ik vertel over frequentie en toonhoogte, en zijn vader kijkt mij trots aan en zegt dat in het Arabisch de stem van een persoon vaak wordt beschreven in termen van kleur. Een zachte stem of een harde stem, maar dan niet in volume, maar in kleur. Hoe prachtig is dat! Uiterlijk gaat dus verder dan alleen het zichtbare.
Voordat ze vertrekken, vraag ik hun zoon wat hij denkt over de toekomst van Syrië. Een slimme, beleefde jongen, vol dankbaarheid voor de kansen die hij hier krijgt en met beide handen aangrijpt. Ik kan het niet helpen, ik denk: “Zoveel Nederlanders die die kansen laten liggen, die veel betere omstandigheden hebben en toch alleen maar klagen. En hemel help ons als een vluchteling iets te veel steun krijgt…” Maar daar kan ik nog wel even over doorgaan.
De zoon spreekt vol trots over Syrië. Hij krijgt tranen in zijn ogen als hij zegt: “Syrië is zo’n mooi land, met zulke lieve mensen, en toch zijn er een paar partijen, vaak van buiten, die ons land kapotmaken. Het zijn geen moslims, geen IS—die bestaan niet meer. Er zijn nu allerlei andere partijen die belang hebben bij de voortzetting van de oorlog.” Hij vraagt zich af waarom de media altijd de nadruk leggen op afkomst. “Waarom staat er bij een aanslag meteen dat de dader een Iraniër is, met IRANIËR in hoofdletters?”
Zijn opmerking zet me aan het denken. Wordt nieuws tegenwoordig vooral gemaakt om te entertainen? Wat willen de massa’s horen? Waar halen we de meeste kijkers vandaan? Zijn er geen redacties meer die nadenken over hoe ze kunnen bijdragen aan wereldvrede in plaats van verdeeldheid?
In mijn werk zie ik vaak hoe mensen vastzitten in hun gedachten. Hier komt ACT, Acceptance and Commitment Therapy, om de hoek kijken. De kern van ACT is dat we leren omgaan met pijnlijke emoties en gedachten, in plaats van ertegen te vechten. Deze therapie helpt mensen om hun waarden te leven, ondanks moeilijke omstandighedenr en zoon in dit verhaal zijn hier een voorbeeld van: ze hebben ze hebben geleerd om door te gaan, ondanks de pijn en het verlies dat ze hebben ervaren. ACT zou hier van grote waarde kunnen zijn. Het idee is dat we de pijn, onzekerheid en ruis—zowel in onze oren als in ons leven—niet hoeven te bestrijden, maar kunnen accepteren als deel van ons bestaan. Op die manier kunnen we ons richten op wat er echt toe doet: onze persoonlijke waarden en hoe we ons leven willen inrichten.
Volgens de ACT-literatuur draait het erom dat we niet proberen om onszelf te ‘fixen’, maar dat we ons focussen op psychologische flexibiliteit—het vermogen om aanwezig te zijn in het moment, ongeacht hoe ongemakkelijk dat kan zijn, en toch keuzes te maken die ons leven betekenis geven (Hayes, 2016). Dit is wat ik die vader en zoon zag doen, ondanks alle moeilijkheden. Ze vechten niet meer tegen hun situatie, ze bewegen erdoorheen met een innerlijke kracht die gebaseerd is op hun waarden: familie, hoop en dankbaarheid.
We gaan door met ons gesprek over taal en identiteit. Zijn vader vertelde me dat Syrië een land was waar mensen vroeger vreedzaam naast elkaar leefden, ongeacht religie of afkomst. Hij kijkt me aan en zegt: “Weet je, in Syrië zeiden we vroeger: ‘God is groot, en Hij zit in alles.’ In de bomen, in het water, in ons allemaal. Maar de wereld is veranderd. Mensen hebben God zo klein gemaakt, alsof Hij alleen nog bestaat voor degene die het hardst schreeuwt.”
De zoon knikt en vult aan: “Mensen begrijpen niet dat God in alles zit, net zoals die kleur in iemands stem. Het is de kunst om dat te zien en te waarderen, in plaats van te focussen op de verschillen.”
Dit resoneerde met mij, vooral omdat ik door mijn werk veel te maken krijg met mensen die worstelen met tinnitus, een aandoening die ze vaak als een vijand zien, iets wat ze koste wat kost willen bestrijden. Maar de paradox is dat hoe harder je ertegen vecht, hoe erger het wordt. Net als met gedachten en gevoelens die we niet willen toelaten. Hier sluit ACT perfect op aan: je leert om niet tegen de tinnitus te vechten, maar om deze te accepteren als onderdeel van je ervaring, terwijl je je energie richt op de dingen die er echt toe doen—zoals je gezin, je werk, je gezondheid.
We hebben een brug geslagen naar dit vervolgtraject, maar ook naar iets veel groters: de manier waarop mensen, ondanks alles wat ze hebben meegemaakt, toch verbinding kunnen maken met hun diepste waarden. De man en zijn zoon hadden alles kunnen verliezen, maar ze bleven trouw aan wat voor hen het belangrijkst was. Dat is wat ze in leven houdt, ondanks alles wat hen is overkomen.
Terwijl we het gesprek afronden, vraag ik me af hoe het verder zal gaan. Niet alleen met Syrië, maar ook met hoe wij hier in Europa omgaan met vluchtelingen, met elkaar. De zoon vertelt dat hij ervan droomt om journalist te worden en de waarheid te vertellen. Niet de waarheid die verkoopt, maar de waarheid die mensen verbindt. Hij gelooft dat dat de enige weg is naar een betere wereld.
“En denk je dat het ooit goed komt met Syrië?” vraag ik hem ten slotte.
Hij glimlacht, even nadenkend. “God weet het,” zegt hij rustig. “Het is aan God. In Sha Allah.”
En ik realiseer me dat, ondanks alles, hoop het krachtigste is wat mensen in beweging houdt. Hoop, niet als een passieve verwachting, maar als een actieve kracht die ons motiveert om door te gaan, om vast te houden aan wat voor ons belangrijk is. Net zoals ACT ons leert om te leven naar onze waarden, ondanks het lijden. Want, zoals die jonge Syriër zei: “God is niet iemand die ver weg staat, maar iets dat in alles zit.”
Als ik terugdenk aan mijn opa, hoor ik hem zeggen: “Es Gott bleef!” Hij begreep het destijds ook al. God, het goddelijke, zit in ons allemaal. En dat is een gedachte die vandaag net zo waar is als toen.
In Sha Allah – إِنْ شَاءَ ٱللَّٰهُ
Comments